Voor Josee, op haar 83ste verjaardag

(Wat ik leerde van Josee Bald Eagle, en wat ik haar nog steeds verschuldigd ben)

“I say: don’t hold back. If you want something bad, just go and do it. You have one life. And to me, life is an adventure. You have to live it.”

Josee zei het op een van die ochtenden op de Bald Eagle Ranch. De rode zon maakte zich op voor alweer een fabuleuze, maar ook onverbiddelijk hete dag op de prairie. Ze had net cowboykoffie gezet. Ik zat in stilte naast haar op de porch. Buiten aten twaalf wilde katten de brokken die Josee over de houten plankenvloer had uitgestrooid. Ze toonde geen grote genegenheid voor die katten. De ene miste een oor, afgevroren tijdens een koude winternacht van -25 graden. Nog een andere ontbrak een poot. Gebeten door een slang of een wilde hond. Maar zelfs al is ze geen kattenmens, Josee gaf de dieren te eten. Zoals ze dat ook deed met iedere bezoeker van de ranch. Zelfs al zag ze die persoon liever weer vertrekken.

Haar woorden van toen zijn altijd blijven hangen. Meer dan gelijk welk boek dat ik ooit gelezen heb.

Vandaag wordt ze 83. En ik weet dat ik haar nooit meer zal zien zoals toen. In haar schommelstoel. Met zicht op die ontwakende, glooiende landmassa vol geneeskrachtige wilde salie.

In 2017 ben ik naar South Dakota gereisd, op zoek naar Josee Bald Eagle. Geboren als Josée Kesteman. Met een belofte op zak: ik zou een boek over haar schrijven. Atlas Contact geloofde erin. Ik ook. Maar mijn hersenen bleven blokkeren. Die verdomde benzodiazepines. Schrijven ging niet en ik schaamde me. En ik probeerde iets anders. Een reportage, misschien. Leuk om doen. Maar het was geen boek.

Na mijn derde verblijf bij Josee, in 2022, heb ik haar niet meer gezien. Maar ze is elke dag bij me. Want er is een leven vóór Cheyenne River Indian Reservation, en een leven erna. Ik heb geen zonsopgangen meer gezien die de vergelijking doorstaan. Geen stilte zo verpletterend als die onder het zwerk op de prairie, vlak na middernacht. Uren heb ik die leegte beluisterd, starend naar de hemel. Het pakje rode Marlboro’s in de aanslag. (In South Dakota dragen sigarettenpakjes geen gezondheidswaarschuwingen. Als ik nu zou terugkeren, begon ik gelijk opnieuw met roken.)

Dansen op een pow wow in Bridger, tussen de nazaten van de slachtoffers van Wounded Knee, was het meest vrije moment uit mijn leven. Als ik ooit de woorden vind om dat gevoel te beschrijven: hoe het ritme van de drums samenviel met mijn hartslag en ik voor het eerst besefte dat ik deel was van een energie die nooit verloren gaat, pas dan is mijn missie volbracht.

Ze liet me toe in haar wereld, wekenlang. Ik mocht mee met haar, in die Jeep Cherokee die ze bestuurde als een bezetene. Ze kende elke grindweg als was het haar binnenzak. Josee was tot laat in de zeventig gezondheidswerker in een uithoek van het reservaat. Een gebied groter dan Vlaanderen, waar 9.000 Lakota wonen. Ze spoot insuline, verzorgde wonden, reed mensen naar het ziekenhuis, maakte pannenkoeken met bier erin, volgens het recept van haar moeder.

Levensgoeroes kwebbelen graag over in het moment leven. Wie bij Josee is, kan niet anders dan in het nu leven.

“I don’t know why he came,” hoorde ik haar zeggen tegen haar zus. “He says he wants to write a book, but I think he’s looking for something himself.” Niemand heeft ooit nog zo door mij heen gekeken als Josee.

Josee zal nooit geëerd worden met een standbeeld. Of ereburger worden van Tremelo, waar ze opgroeide. Maar op haar reservaat, in haar gemeenschap, voor haar gezin, voor mensen zoals ik, maakte ze een verschil. Soms letterlijk tussen leven en dood.

Josee is geen heilige. Maar ze was er. Altijd. In de vroege ochtend, in de Jeep, op pow wows, bij eenzame mannen met teveel meth in hun lijf. Ze bleef gewoon rijden. Ook tijdens de pandemie, toen ze de tachtig naderde en honderden mijlen per week aflegde. Omdat iemand het moest doen.

“You’re one of my boys now,” zei ze toen ik bij haar vertrok. “I’m the closest thing to a mother you’ll ever have.”

Happy birthday, Josee.

(Foto’s: Josee en mezelf, augustus 2018, eigen foto; zicht op de prairie, Bald Eagle Ranch, 217, eigen opname. Video: Floyd Bald Eagle danst tijdens de Brudger Pow Wow, augustus 2018.)